Nederland telde in 2024 meer dan 700 energiecoöperaties, zo blijkt uit de Lokale Energie Monitor van klimaatstichting HIER. Met talloze vrijwilligers spelen zij een cruciale rol in de energietransitie. Zeker als het gaat om het creëren van maatschappelijk draagvlak. Toch levert dit ook de nodige uitdagingen op. Tijmen Keesmaat, adviseur duurzame energieontwikkeling bij Green Trust, deelt graag zijn kennis en ervaring.
Het actief betrekken van de omgeving bij een project staat ook bekend als participatie. Het is een belangrijke pijler in de Omgevingswet. Logisch, want participatie is onmisbaar voor het creëren van draagvlak en acceptatie. Door lokale kennis en inzichten mee te nemen in het proces, kun je tegenstand en vertraging voorkomen. Daarbij versterk je met participatie het gemeenschapsgevoel. “Projectontwikkeling is voor een groot deel het creëren van momentum”, zegt Tijmen Keesmaat. “Natuurlijk moet je in technisch opzicht weten wat je doet, maar het is zeker zo belangrijk om lokale partijen aan je te verbinden. Zo bouw je aan een project met draagvlak in de omgeving. Coöperaties hebben hierbij een actieve rol. Zij weten wat er leeft in de buurt.”
Bij participatietrajecten zie je vaak dezelfde gezichten. Een paar belangengroepen, enkele geïnteresseerde inwoners. Terwijl je juist een brede focus wilt houden. Dat vraagt om sociaal inclusief ontwikkelen. “Uitgangspunt bij sociaal inclusief ontwikkelen is het eerlijk delen van de lusten en de lasten van een duurzaam energieproject”, vat Tijmen samen. “Hierbij kijken we naar de hele gemeenschap. Dus niet alleen de ‘usual suspects’, maar iedereen – van jong tot oud. Dit betekent dat je uiteenlopende middelen moet inzetten. Lessen op school voor kinderen, informatieavonden en inloopbijeenkomsten voor een breed publiek. Mooi voorbeeld is een groot feest dat we organiseerden bij Windpark Krammer, het grootste burgerinitiatief van Nederland. Daar beleefden ook veel jongeren uit de buurt een leuke avond.”
Direct omwonenden van een duurzaam energieproject hebben een andere rol. Tijmen: “Met hen blijven we in gesprek via bijvoorbeeld een klankbordgroep of keukentafelgesprekken. Bij voorkeur leggen we samen vast waarover zij kunnen meepraten.” Sociaal inclusief ontwikkelen betekent niet dat er altijd 100% draagvlak ontstaat. “Soms zijn de belangen te verschillend. Dan is het hoogst haalbare dat tegenstanders uiteindelijk zeggen: als het dan toch moet, dan maar met jullie. Want jullie luisteren en doen ook echt iets met onze input.”
Financiële participatie is een onlosmakelijk onderdeel van sociaal inclusief ontwikkelen. “Als je de lasten en lusten wilt verdelen, betekent dat ook dat je de opbrengst van je duurzame energieproject deelt met de omgeving. Er zijn diverse vormen van financiële participatie, van gedeeld eigendom tot obligaties. Voor welke vorm je kiest, is onder andere afhankelijk van de financiële risico’s die je wilt lopen. Over het algemeen geldt: hoe eerder je instapt, hoe groter de waardestap die je kunt maken. Maar ook in een later stadium is financiële participatie mogelijk. Zowel voor coöperaties zelf als voor inwoners."
Is je project voltooid, dan blijft het de uitdaging om de omgeving betrokken te houden. Dat kan bijvoorbeeld door natuurinclusieve ontwikkeling van je wind- of zonnepark, zodat het een aantrekkelijk gebied is. “Bij zonnepark De Blauwe Poort hebben we een plasdrasgebied gecreëerd met veel soorten planten en dieren. Als vrijwilligers vervolgens het natuuronderhoud voor hun rekening nemen, ontstaat binding met het park. Je kunt ook denken aan een voedselbos of groentetuin. Of een omgevingsfonds, waarmee je sportclubs, verenigingen en andere lokale initiatieven kunt ondersteunen.
Wat altijd helpt, in elke fase van een project: vertellen en laten zien wat je doet. Tijmen: “Organiseer open dagen, ook tijdens de bouw. Mensen zijn daar vaak heel geïnteresseerd in. Laat je gezicht zien als coöperatie. Zo creëer je een samen-gevoel.”
Green Trust Consultancy biedt energiecoöperaties ondersteuning op het gebied van communicatie, participatie en omgevingsmanagement. Van communicatieadvies, stakeholdermanagement en publiekscampagnes tot het opzetten en begeleiden van participatietrajecten en ledenwerving. Meer weten? Neem contact op met Tijmen of Christine.